چکیده  :

در این مقاله کتابخانه ای سعی شده است مبانی نظری و تعاریف مرتبط با موضوع مقاله تحت عنوان انگیزش شغلی از منظر صاحب نظران بیان و در ادامه به بررسی پرسشنامه های ارائه شده توسط پژوهشگران در راستای سنجش عوامل موثر و دخیل در انگیزش شغلی پرداخته شود و در پایان مولفه ها و گویه های پرکاربرد در تهیه پرسشنامه ها استخراج و  پرسشنامه ای جدیدی در این راستا پیشنهاد گردد.

کلمات کلیدی  :

انگیزه ، انگیزش ، انگیزش شغلی

مقدمه :

انگیزش یکی از موضوعات اساسی آموزشی است که  همه فعالیت های دانش آموزان ، معلمان و کارکنان را تحت تاثیر خود قرار می دهد . بدون تردید هر مدیری می خواهد که در حوزه ی فعالیت خود همه با میل و علاقه مشغول به کار باشند و با جدیت هدف های سازمان را تعقیب کنند .انگیزش با حیات انسان و چگونگی تحقق اهداف زندگی سر و کار دارد ، اگر در جایی می بینیم که انسان ها در تکاپو و تلاش هستند و با شادی و امید مشغول به کار می باشند ، دلیل بر آن است که افراد احساس زنده بودن و زندگی کردن دارند و بین کار و فعالیت های خود و زندگی شان رابطه معنی داری می یابند ؛                      در حقیت کار کردن در سازمان ها را وسیله ادامه زندگی می دانند و حتی در شرایط بهتر آن را عین زندگی خود می بینند . انگیزه و انگیزش مفاهیمی هستند که می توانند چراهای رفتار هر انسانی را توضیح بدهند و به ما در تفسیر واقعیت جریان زندگی انسان ها کمک کنند. ( میرکمالی ، 1389)

کار و فعالیت ، در دنیای امروزضمن آن که همان معنی اصل تحقق حیات و اهداف زندگی را در بردارد ، اما از جهات مختلف معانی و شکل های پیچیده تری به خود گرفته است . پیچیدگی مفهوم و شکل کار در راستای بالا رفتن سطح نیازهای انسان ها می باشد . اکنون از کار تنها به معنی تامین غذا ، پوشاک و مسکن بهره برداری نمی شود . کار مفاهیم گوناگون و گسترده ای دارد که مترادف با همه نیازهای زندگی افراد می باشد .به همین دلیل باید به دقت و وسواس بیشتری به                       کار و فعالیت ها نگریست تا معنی واقعی آن در ارتباط با زندگی انسان ها روشن و معنادارتر گردد . علم و دانشی                                   که به مدیران آموزشی در راه شناخت علل رفتارها ، کارها و فعالیت ها و رابطه آن با زندگی کمک  می کند انگیزش                    نام دارد . ( میرکمالی ، 1389)

پس موضوع اصلی انگیزش شناخت رفتار انسان و عواملی است که بر رفتار او اثر می گذارد  دست یابی به چنین موضوعی حساس و بزرگی دامنه وسیعی از موضوعات دیگر را در بر می گیرد . شناخت انسان و نیازهای او ، شناخت محیط و عوامل محیطی که با نیازهای او ارتباط دارد ، تجربه ها و وقایعی که در زندگی افراد در راه تامین نیازهای آنها رخ می دهد ،              سبک ها و روش های مدیریتی که زمینه های تامین نیازها را فراهم می سازد ، انطباق اهداف سازمان ونیازهای انسان ها و بالاخره روابط بین انسان ها موضوعاتی هستند که در مبحث انگیزش باید مورد توجه قرار گیرند . ( میرکمالی ، 1389)

انگیزش قبل از هر چیزی با مفاهیمی چون نیاز ، میل ، علاقه ، رغبت ، سائق و محرک ارتباط دارد و بر حسب علاقه ، فرهنگ یا موقعیت افراد از همه آن ها استفاده می کنند . اما از نظر علمی مفاهیم نیاز ،انگیزه و محرک کاربرد بیشتری دارند .

 نیاز ( need) ماده یا عنصری است که جزئی از ترکیب وجودی انسان است و برای ادامه حیات و سالم بودن جسمی یا روانی وجودش ضروری است .

انگیزه ( motive) نیرویی است که بر اثر کمبود یکی از مواد یعنی نیازها در فرد به وجود می آید و او را وادار به حرکت می کند تا نیازش را تامین کند .

 محرک (stimulus) عامل یا ماده ای است که در بیرون از وجود انسان وجود دارد و ما به ازای نیاز فرد است . نام دیگر محرک ، هدف است . هدف (goal) چیزی است که فرد می خواهد به آن برسد .

در حقیقت زندگی عبارت است از مجموعه ای از حرکت ها ، فعالیت ها و رفتارهایی که برای برقراری رابطه انسان با محیط به وجود می آید تا بتواند نیازهایش را تامین کند . انگیزش عنوان اصلی توضیح این نیازها ، تمایلات ، علائق ، انگیزه ها و محرک هاست. به عبارت دیگر ، انگیزش و بررسی نیازها و انگیزه ها و چگونگی تحقق و تامین آن ها از نظر رفتارها و چگونگی دست یابی به محرک می پردازد . ( میرکمالی ، 1389)

   اصطلاح انگيزش نخستين بار از واژه لاتين مو (move)  به معني حركت گرفته شده است. از آنجا كه اين واژه براي بيان منظور ما در اين جا كافي نيست، بنابراين گزيده‌اي از تعاريف مختلف ارايه مي‌شود.

اتكينسون[1] (1964)، انگيزش را به عنوان تأثير همزمان در هدايت، قوت و تداوم كنش تعريف كرده است. در حاليكه          وروم [2] (1964)، انگيزش را فرايند حاكم بر گزينش‌هايي كه از سوي اشخاص و موجودات پست تر كه از ميان شكل هاي گوناگون فعاليت ارادي به عمل مي‌آيد، مي‌داند (علوی ، 1372).

 عباس‌زادگان (1371) ، در تعريف انگيزش بيان مي‌كند كه انگيزش يك محرك دروني براي بروز يك اقدام بيروني توسط انسان است، كه اين اقدام ممكن است فيزيكي، فكري يا هنري باشد .

علاقه‌بند (1371) ،نيز انگيزش را عوامل روانشناختي، جامعه‌شناختي، فرهنگي و اقتصادي مؤثر در شكل‌گيري رفتار فردي و گروهي در محيط آموزشي مي‌دادند.

الواني (1373)،نيز در تعريف انگيزش بيان مي‌كند: انگيزش عبارت است از تمام عوامل رواني آگاهانه و ناآگاهانه            آماده كننده انسان به منظور تحقق بعضي از اعمال، گرايشها و اهداف.

عسكريان، (1370)، انگيزش را يك فرايند پيچيده مي‌داند كه از نيازهاي فرهنگي، اجتماعي، روانشناختي و فيزيكي تركيب شده است، بطوري كه جهت سازماندهي و تقويت رفتار انساني هم بصورت فردي و هم تعاملي برهمديگر تأثير مي‌گذارند.

رابینر و کولتر ( Robbins and Coulter) گفته اند انگیزش علاقه مندی به نشان دادن سطوح بالایی از کوشش در دست یابی به اهداف سازمان مشروط به تحقق برخی از نیازهای فردی است . (به نقل از میرکمالی ، 1389)

مارشال جونز در رابطه با انگیزش گفته است : یعنی این که رفتار چگونه شروع می شود ، چگونه انرژی می گیرد ،               چگونه حفظ می شود ، چگونه هدایت می شود و چگونه متوقف می گردد . (به نقل از میرکمالی ، 1393)

میرکمالی (1393) انگیزش را وجود یا ایجاد حالت برانگیختگی در فرد است که برای تامین نیازهایش یا دست یافتن به یک هدف معین رفتاری هدفمند هدایت شده و مستمر از خود نشان می دهد .

میرکمالی (1389) انگیزش در مدیریت ایجاد میل ، اشتیاق و علاقه به انجام دادن کار ، تشویق ، جلب رضایت و خشنودی کارکنان از طریق ارضای نیازهای منطقی مادی ، اجتماعی و روانی آن هاست .

[1] .Atkinson

[2] . Vroom