چكيده  

ما در کشوری زندگی می­کنیم که به صورت سنتی از زلزله به عنوان بلا یاد می­شود. از نظر متخصصان، زمین لرزه پدیده­ای کاملا طبیعی است که در راستای تکامل کره­ زمین اتفاق می­افتد. حال باید دید که چرا زمین­لرزه می­تواند چنین خسارت بار و مصیبت آفرین باشد؟ شاید کلید آن در عدم درس گرفتن از اتفاقات گذشته و فراموشی است. زلزله همانند باران، که بصورت متناوب اتفاق می­افتد، یک پدیده تکرار پذیر است. تنها تفاوت آن در مقایسه با باران این است که زمان تکرار آن بسیار طولانی است و گاهی به صدها سال می­رسد. در نتیجه عمر بشر آنچنان کوتاه است که نمی­تواند وقوع زمینلرزه ها را بصورت تکرار پذیر و متناوب ببیند. تاریخ کهن ایران زمین علاوه بر مکتوب نمودن حوادث بشری، حوادث طبیعی را نیز ثبت نموده است. گاهی چنین به نظر می­رسد که در کوچکترین فعالیتهای روزمره از وجود چنین گنجینه کهنی غافل می­شویم و همان اشتباهی را که نیاکان ما مرکتب شده­اند را دوباره تکرار می­کنیم. بحث زمین لرزه نیز از چنین مقوله ای مستثنا نیست و تاریخ ما گزارشهایی از زمین لرزه های مخرب در گوشه و کنار این مرز و بوم ارائه می­نماید. در این بین تاریخ نویسان گزارشهای متعددی را از زمینلرزه های ویرانگری در شهر تبریز ارائه نموده­اند. در مقاله حاضر پس از مرور اجمالی تاریخ زمین لرزه های شهر تبریز، به بررسی گسل مسبب این زلزله­ها خواهیم پرداخت و در نهایت خواهیم دید که در حال حاضر شرایط ساخت و ساز در این شهر چگونه است و طرح جامع كشوري اين كشور را به کدامین سو کشانده است.

مقدمه

اين واقعه را تصور كنيد :

پايتخت كشور در كمتر از چند ثانيه زير و رو مي شود. خانه هاي مسكوني و ساختمان هاي بزرگ از هم پاشيده شده و بر روي خاك فرود مي آيد. گرد و غبار و اوار تمام شهر را فرا مي گيرد. آتش از نقاط مختلف شهر زبانه مي كشد. و دودي سهمگين آسمان را پوشانده است. فرياد و گريه و ناله از هر سو به گوش مي رسد و بازماندگان اين فاجعه به كوچه ها و خيابان ها ريخته و نوميدانه آوار را در پي گرفتن عزيزانشان پس مي زنند. تعداد مجروحين و معدودمين لحظه به لحظه فزوني مي يابد و پزشكان باقيمانده بيمارستان هاي ويران و نيمه ويران شهر به علت قطع منابع انرژي در تجهيز دستگاه هاي بيمارستاني نيمه سالم و سالم ناتوان مي باشند.

ادارات دولتي، زندان، سرباز خانه ها و ... همگي ويران شده و ساكنان آنها هر يك به سويي مي گريزند، و در غياب نيروهاي كارآمد نظامي و انتظامي دسته هاي غارتگر از اين رج و مرج سود جسته و درگوشه گوشه شهر به غارت و چپاول باقي مانده اموال مردم مشغول هستند، اصلي ترين منابع ارنژي شهر، آب و برق، قطع شده و نيروهاي امداد ناتوان از انجام وظيفه خود در مهار آتش و ياري رساندن به بازماندگان اين فاجعه عظيم مي باشند. اين چهره شهري است كه روزي .... ناميده مي شد و زلزله به اين گونه نابودش نمود.

زمين همواره در حال تغيير و لايه هاي زيرين آن در حال تحول و جابجايي است. حاصل اين تغيير و تحول زلزله را پديد مي آورد كه در طي آن هميشه آدمي بر حسب موقعيت اقليمي و جغرافيايي و يا نوع مقاوم سازي محيط خويش در برابر اين واقعه، خسارات جاني و مالي و كم و بيشي را متحمل شده است.

از سويي، زلزله در قرآن كريم نيز به عنوان نشانه اي از عظمت خداوندگاري معرفي شده است كه بديهي است بايد با انديشه در آن، ارتباطش با طبيعت را كشف نمود تا بل از اين رهگذر اندكي از حقايق دستگاه آفرينش بر ما روشن گردد.

با هدف تشريح و شناخت زلزله و نيز چگونگي راه هاي پيشگيري و مقابله با آن اين تحقيق انجام شده است و اميد كه توانسته باشيم شناخت اجمالي از زلزله، زلزله هاي جهان، زلزله تهران و مديريت آن را بيان نماييم.

يك قرن همراه با بلاياي طبيعي